گروه سیاسی: «بهارعربي»، «بيداري اسلامي» يا «تحولات خاورميانه»؛ يك رويداد و اين همه عنوان؛ عناويني كه از يك سال گذشته مزين بر ناآرامي‌هاي خاورميانه و شمال آفريقا شد؛ البته تنها در ايران. هرچند برخي از اين عناوين بين‌المللي‌اند، با اين حال برخي تنها مختص جمهوري اسلامي ايران هستند؛ اين‌گونه است كه در حالي انقلاب‌هاي خاورميانه و شمال آفريقا يا به سرمنزل مقصود رسيده‌اند يا در حال رسيدن هستند كه در ايران هنوز يك عنوان واحد براي آنها پيدا نشده است؛ عنواني كه همه روي آن اتفاق‌نظر داشته باشند تا اگر همايشي برگزار شد نام آن «تحولات خاورميانه» نباشد، سخنران افتتاحيه خواستار درگير شدن در قيد و بند عناويني همچون «بيداري اسلامي»، يا «بهارعرب» يا «انقلاب‌هاي مردمي» نشود و سخنران پس از آن تاكيد نكند كه شكي نيست تحركات منطقه، «بيداري اسلامي» است. اين رودررويي دو عضو اسبق يك كابينه در يك همايش بود؛ يكي رييس‌جمهور و ديگري وزير خارجه. اكبر هاشمي‌رفسنجاني و علي‌اكبر ولايتي. شايد همين اختلاف ديدگاه هم بود كه منجر به تغيير زمان حضور سخنران‌ها در همايش ملي «تحولات خاورميانه و آينده نظم منطقه‌اي» به ميزباني مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام شد. در حالي كه از چندي پيش اعلام شده بود طي ساعات 9 تا 10:30 صبح اكبر هاشمي‌رفسنجاني و علي‌اكبر ولايتي سخنران افتتاحيه هستند و حاضران انتظار توامان اين دو در سالن را مي‌كشيدند، پخش اطلاعيه به اين انتظار پايان داد: «سخنراني دكتر ولايتي به ساعت 11 تغيير پيدا كرد.» هاشمي‌رفسنجاني به تنهايي قدم به سالن برگزاري همايش گذاشت؛ البته تنهاي تنها هم نه؛ دوشادوش حسن روحاني رييس مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام. پس از تلاوت قرآن مجيد و پخش سرود ملي و سخنان مقدماتي محمود واعظي، معاون پژوهش‌هاي سياست خارجي مركز تحقيقات استراتژيك و دبير اين همايش، اكبر هاشمي‌رفسنجاني زير نور فلاش‌هاي دوربين‌ها پشت تريبون قرار گرفت تا از «بهار عربي»، «بيداري اسلامي» يا «تحولات خاورميانه» بگويد. با اين حال وي با تاكيد بر اينكه تحولات منطقه مبارك و مثبت است، گفت: «براي نام‌گذاري و اسم تحولات اخير در منطقه نبايد پافشاري كرد و مي‌توان عناويني مثل بيداري اسلامي يا بهار عرب يا انقلاب‌هاي مردمي را براي آن در نظر گرفت.» رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام با بيان اينكه تحولات اخير در منطقه ابعاد مختلف دارد، اظهار كرد: «تحولات منطقه هر اسمي مي‌تواند داشته باشد؛ چراكه به هر حال هم بيداري در امت اسلامي است، هم حركت مهمي در دنياي عرب به حساب مي‌آيد و هم نوعي تحول در رفتار مردم منطقه است.»اين در حالي است كه علي‌اكبر ولايتي كه روزگاري سمت وزير امور خارجه در كابينه هاشمي‌رفسنجاني را بر عهده داشت، يك ساعت پس از پايان سخنان هاشمي، در مقام سخنران ديگر گفت: «امروز كمترين شكي وجود ندارد كه تحركات منطقه، بيداري اسلامي است و انتخابات مصر اين موضوع را به خوبي نشان داد.»آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در ادامه سخنان خود با اشاره به اينكه بايد پذيرفت تحولات منطقه اسلامي و آفريقايي تحولات بسيار مهمي در عصر ما هستند، افزود: مي‌توان با اطمينان از حالا پيش‌بيني كرد كه در درازمدت اين تحول براي منطقه و دنيا مفيد خواهد بود كه البته در اين مسير افت و خيز‌ها و فراز و نشيب‌هايي وجود دارد مثل همه انقلاب‌ها و تحولات دنيا. وي به عوامل شروع محورهاي حركت‌هاي اخير در منطقه اشاره كرد و آن را بي‌شباهت به شروع نهضت در ايران ندانست و تصريح كرد: عوامل مهمي در كشورهاي منطقه كه انقلاب كرده‌اند، وجود دارد؛ مثل آنهايي كه در زمان انقلاب ايران اتفاق افتاد. نارضايتي و خشم مردم هر كشور از حكومت و رژيم حاكم بر آنهاست كه به لحاظ سياسي ديكتاتوري‌هايي كه جان مردم را به لب رسانده و آنها را از اينكه نفعي در كشورشان داشته باشند مايوس كرده است، وجود دارد و به دليل اينكه مردم ساكت هستند و خفه شده‌اند هر جور ميل دارند عمل مي‌كنند و فساد تا خرخره آنها را گرفتار كرده است. مردم اين كشورها از تبعيض رنج مي‌برند، همچنين شاهد وابستگي به قدرت‌هاي خارجي هستند كه باعث حقارت مردم مي‌شود. وي ادامه داد: در حكومت‌هاي ديكتاتوري، چون با مردم سازگار نيستند بايد به خارج وابسته شوند. بنابراين قدرت‌هاي مسلط جهاني و ديكتاتوري‌هاي داخلي و سلطه خارجي مثل قيچي هستند كه منافع مردم را قيچي مي‌كنند و به ضرر مردم و به نفع رژيم حاكم و سلطه خارجي عمل مي‌كنند. رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام با اشاره به اينكه در كشورهايي كه روحيه ديني دارند بي‌اعتنايي رژيم به دين و عقايد مردم بسيار ناراحت‌كننده است، افزود: در كشورهاي مسلمان منطقه كه انقلاب در آنها رخ داده تعداد مسلمانان اگر بيشتر از كشور ما نباشد كمتر هم نيست و شاهديم اگرچه معمولا حاكمان شعار دين مي‌دهند و در مراسم ديني حاضر مي‌شوند اما براساس ميل خود شعارهاي مذهبي را به نفع سلطه خود تنظيم مي‌كنند و همه اينها باعث عصبانيت قشر متدين مي‌شود و آنها ناراضي مي‌شوند كه از مقدسات هم در جهت كوبيدن و گرفتن روحيه مردم استفاده مي‌شود و شاهديم در مصر و بسياري از كشورهاي ديگر نيز البته با تفاوت‌هايي همين اتفاق رخ داد. هاشمي با اشاره به اينكه نقطه مشترك ديگر كشورهاي منطقه اين است كه احزاب نيرومند در شرايط فعلي در اين كشورها شكل نمي‌گيرد، توضيح داد: ممكن است گروه‌هايي مثل رستاخيز و مردم كه در ايران شكل گرفته بود در اين كشورها نيز وجود داشته باشد، اما نمي‌توانند اعتماد مردم را جلب كنند و معمولا آدم‌هاي فرصت‌طلب كه به دنبال قدرت و جايگاه هستند در آنها حضور دارند. وي با تاكيد بر اينكه نقطه ضعف جهان اسلام اين است كه نمي‌گذارند احزاب در اين كشورها شكل بگيرد، گفت: اگر حزب شكل بگيرد ضربه‌گير رژيم‌ها مي‌شود و مردم به تدريج وارد ماجرا مي‌شوند، بنابراين ديگر انقلاب، ضرورتي پيدا نمي‌كند و رفرم و اصلاح جلو مي‌افتد، اما شاهديم كه اين كشورها نمي‌گذارند اصلاحات اتفاق افتد و تنها تا آنجايي به اصلاحات اجازه مي‌دهند كه خودشان مي‌خواهند و در چنين شرايطي نيروهاي كيفي، سياسي و فرهيخته عميقا ناراضي مي‌شوند. روزي خشم درون مردم به حاشيه‌رفته منفجر مي‌شود هاشمي با بيان اينكه وقتي مردم از لحاظ ديني و عقيدتي و به لحاظ منافع ملي آسيب ببينند و عصباني شوند و به لحاظ سياسي خود را در حاشيه ببيند؛ يعني سرنوشت خود را به دست افراد ناصالح و جبار سركوب‌كننده ببينند، خشم درون مردم متراكم مي‌شود و روزي منفجر خواهد شد، گفت: اگر مسير درست اجازه براي حضور نيروهاي صالح و خيرخواه وجود داشته باشد و با حسن‌نيت به صورت NGOها و حزب‌هاي بزرگ اجازه فعاليت داده شود نياز به انقلاب به وجود نمي‌آيد؛ يعني قدم به قدم اصلاحات مي‌شود و ممكن است آسان‌تر و مفيد‌تر از انقلاب و بدون تلفات به راه درست حركت كنند. وي با بيان اينكه ويژگي‌هايي كه به آنها اشاره كردم در همه كشورهاي منطقه كه در آنها انقلاب رخ داده بدون استثنا وجود دارد، افزود: خيلي از كشورها كه در معرض اين جريانات هستند و اين حالت را دارند در صف انتظار هستند. پس اگر آنها كه جلو افتاده‌اند خوب از آب دربيايند در باقي كشورها نيز شروع مي‌شود. هاشمي با اشاره به پيروزي انقلاب در ايران گفت: انقلاب ايران كه موج بزرگي را با عنوان الله‌اكبر ايجاد كرد با هزينه آرام اتفاق افتاد كه اثر زياد در دنيا و منطقه داشت و خيلي زود و به سرعت در جاهايي مثل عراق و افغانستان و سودان و غيره حركت‌هايي ايجاد شد و آنهايي كه مي‌دانند چطور رفتار كنند در كشورهاي‌شان وزارتخانه‌ها و سازمان‌هايي مجهز دارند و از تجربه‌ها استفاده مي‌كنند و در اين شرايط پاتك خود را شروع كرده و جلوي حركت‌ها را مي‌گيرند كه در نهايت اتفاقاتي مي‌افتد. هاشمي با بيان اينكه فقر و جهل از خصيصه‌هاي ملت‌هاي تحت ستم است كه بسيار خطرناك است، گفت: وقتي فقر و مشكلات درماني زندگي براي مردم وجود داشته باشد و تحليل اساسي نداشته باشند به صورت صفوف نيروهاي پيشتاز كه مي‌توانند احياگر باشند در مي‌آيند و ديگر تبليغات رژيم‌ها را نمي‌پذيرند و به آنها اعتماد نمي‌كنند. اينها همه عواملي است كه در اين كشورها البته با تفاوت‌هايي وجود دارد. رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام اشاره كرد يكي از عواملي كه بايد روي آن حساب كرد وجود الگو است و در اينجا انقلاب اسلامي ايران مطرح است چون ايران در منطقه از ساير ملت‌ها جلو بوده و هست كه اين به دليل سوابق طولاني تمدن حضور اسلام و به‌خصوص مكتب اهل بيت(ع) است و ايراني‌ها نسبت به كشورهاي منطقه در سطح بالاتري هستند. وي با اشاره به اينكه مشروطه را ملت ما با كمك روحانيوني كه در نجف مستقر بودند ايجاد كردند، گفت: بعدها تركيه وارد عرصه شد. پس انقلاب به سبك ايراني اصلا سابقه نداشت؛ البته در هند عليه استعمار انگليس نيز انقلابي اتفاق افتاد كه آن هم مردمي بود و با آرامش حركت كرد و در نهايت موفق شدند انگليس را به زانو درآورند. البته تلفات آنها نسبت به ما خيلي بيشتر بود و سر مبارزان را در برخي از شهرها به همه درختان آويزان كرده بودند تا مردم را بترسانند اما در ايران اين‌طور نشد و با وجودي كه مشكلات جدي وجود داشت اما آنقدر وسيع نبود كه برخي فكر مي‌كنند. اگر موفق عمل مي‌كرديم انقلاب ايران زودتر الگو مي‌شد هاشمي با بيان اينكه انقلاب ايران الهام‌بخش است، تصريح كرد: اگر موفق مي‌شديم درست‌تر از آنچه كه عمل شد رفتار مي‌كرديم و برخي اشكال‌ها را نداشتيم شايد اين انقلاب به سرعت براي ديگر كشورها الهام‌بخش مي‌شد. البته در عراق و افغانستان و سودان و غيره اين اتفاق افتاد و همين نيروهايي كه امروز كار مي‌كنند بعد از انقلاب شكل گرفته‌اند. هاشمي با اشاره به نقش مراجع بين مردم به دليل اينكه حرفشان براي مردم حجت است، گفت: اگر مردم با فتواي مرجع وارد صحنه شوند خيال‌شان راحت است كه هر صدمه‌اي كه ببينند به حساب خدا است و هدر نرفته و يك گام جهش‌وار به سمت سعادتي كه آن را قبول دارند برمي‌‌دارند. از اين جهت در ايران نيروهاي مذهبي به تبع روحانيت انقلابي در اكثريت مردم نفوذ داشتند و مردم به همراه روحانيت به ميدان آمدند. البته تركيبي از گروه‌هاي مختلف وجود داشت اما در بخش‌هاي ديگر عده زيادي حضور نداشتند كه البته نقش‌آفرين بودند و نبايد آن را ناديده گرفت و در مرحله‌اي همين گروه‌هاي مسلح بودند كه تنور مبارزات را گرم نگه داشته بودند. هاشمي با اشاره به اينكه عامل عمده انفجار اطلاعات كه امروز وجود دارد در زمان انقلاب ما وجود نداشت، تصريح كرد: وقتي قيام عظيم 15خرداد اتفاق افتاد در دنيا كمتر به اين موضوع پرداخته و تنها چند كلمه‌اي از حرف‌هاي رژيم در رسانه‌هاي دنيا منتشر شد اما امروز شاهديم حتي وقتي يك خبرنگار را زنداني مي‌كنند يا يك زنداني دست به اعتصاب غذا مي‌زند در كل دنيا خبرش پخش مي‌شود يعني هر اتفاقي كه مي‌افتد دنيا مي‌فهمد و رسانه‌هاي آزاد دنيا و سايت‌ها آن را پخش مي‌كنند، البته گاهي با اغراق و بزرگ‌نمايي اين اتفاق مي‌افتد. هاشمي با بيان اينكه انفجار اطلاعات در زمان انقلاب ما نبود، تصريح كرد: امروز در سايه اينترنت و ماهواره‌ها ديگر نمي‌توان جلوي اطلاعات را گرفت، البته عوارض بدي هم دارد، اما اگر بخواهيم جلوي يك چيزي گرفته شود ده‌تاي ديگر سبز مي‌شود و وقتي مردم راه اطلاعات را پيدا كردند نمي‌شود آنها را متوقف كرد كه اين امر روزافزون است و در انقلاب‌هاي اتفاق افتاده در دو سال اخير اين رسانه‌ها فعال بوده‌اند. فيس‌بوك تبديل به چندين دستگاه تلويزيون و راديو شده است هاشمي افزود: شاهديم يك صفحه فيس‌بوك كه براي مردم هزينه ندارد تبديل به چندين دستگاه تلويزيون و راديو مي‌شود كه‌ميليون‌ها نفر را تحت‌تاثير قرار مي‌دهد و يك ويديو - تصوير كه با موبايل‌ها گرفته مي‌شود به دنيا منتقل مي‌شود كه به نظر من اين امري مبارك براي دنياست كه گرچه برخي خوششان نمي‌آيد اما اگر اساسي به سعادت بشريت فكر كنيم و عليه ظلم و ستم و بيداد و ستمگري حركت كنيم شاهد خواهيم بود كه اگر اين رسانه‌ها وجود نداشته باشند خطرناك خواهد بود. هاشمي با بيان اينكه خطرهايي در كمين انقلاب‌هاي اتفاق‌افتاده وجود دارد، تصريح كرد: خطرهايي وجود دارد كه آينده اين انقلاب‌ها به كجا مي‌رسد و اينها را ما نيز تجربه كرده‌ايم و هفت، هشت سال اول انقلاب ديديم اختلافي به طور طبيعي بروز كرد و در همه كشورهايي كه امروز انقلاب كرده‌اند وجود دارد و شاهد بوديم در ايران بخش‌هاي مختلفي از نيروهاي مبارز كه در ايران آزاد شدند به دلايلي با اكثريت هماهنگ نشدند و برايشان قابل قبول نبود كه بخش ديني همه چيز را به صورت دموكراتيك در اختيار بگيرد. وي با اشاره به اينكه پس از انقلاب در ايران خيلي زود رفراندوم اتفاق افتاد و 98درصد از مردم به جمهوري اسلامي راي دادند، گفت: اين تفكر امام بود كه ببينيم مردم چه مي‌خواهند و اين پايه بزرگ موضوعي بود كه گروه‌هاي كوچك را خشمگين مي‌كرد حتي به سرعت قانون اساسي نوشته شد و همه چيز به صورت دموكراتيك پيش رفت. وي با بيان اينكه نقطه قوت در انقلاب ايران اين بود كه اكثريت قاطع ملت همراه انقلاب بودند، خاطرنشان كرد: در كشورهاي منطقه نيز اين اتفاق افتاد، اما اين طور كه پيش مي‌رود ريزش خواهند كرد در حالي كه امام در ايران نگذاشتند اين اتفاق بيفتد و شاهد بوديم كه نيروهاي زيادي از جمله روحانيت، دانشگاهي‌ها، بازاري‌ها و غيره همراه امام بودند و امام توانستند اكثريت را به خوبي نگه دارند، البته مشكلاتي پيش آمد كه طبيعي بود. به طور مثال شاهد شورش‌ها و تجزيه‌طلبي‌ها در بخشي از شهرهاي كشور بوديم. حتي كودتاهايي براي ما در نظر گرفته شده بود كه بسيار حساب‌شده بود، اما به خوبي شكست خوردند و پس از اين شكست‌ها به دنبال تحميل جنگ به ايران رفتند و با توجه به اينكه پشت سر عراق شرق و غرب نيز از صدام حمايت مي‌كردند طبيعت جنگ اين طور پيش‌بيني مي‌شد كه ما شكست بخوريم در حالي كه ما تنها بوديم و اگر دوستي هم داشتيم دوستان‌مان از ما چشم كمك داشتند. وي اضافه كرد: در زمان جنگ تحميلي عراق همه چيز داشت از جمله پول و تجهيزات بسيار و همراهي كشورهاي ديگر، اما ايران از چنين شرايطي برخوردار نبود و ارتش كشور ضعيف شده بود و سپاه پاسداران تازه براي امور امنيتي كارش را شروع كرده بود. بسيج هم كه براي جنگ ساخته نشده بود و بسيج مستضعفان براي خدمت‌رساني به مردم بود و همه اين موارد باعث شد كه عراق يك‌دفعه جلو آمد و پنج استان كشور به صورت نيمه‌اشغال درآمدند و با اين شرايط طبيعي بود كه صدام با اطمينان بگويد هفته ديگر قرارمان در تهران است و قرارداد الجزاير را با اطمينان پاره كند، اما ايران به خاطر اتحادي كه اكثريت قاطع مردم داشتند و دلبستگي‌شان به دين و مذهب و روحانيت و البته به خاطر شخصيت فوق‌العاده امام (ره) كه عطيه الهي براي ما به حساب مي‌آيند و مثل يك طبيب حاذق همه چيز را رصد مي‌كردند و دوستان و ياران خوبي كه داشتند، شرايط را كنترل كرده و اوضاع طور ديگري پيش رفت و امام حتي زماني كه مصلحت به پايان دادن جنگ ديدند با قدرت جنگ را خاتمه داده و در سازمان ملل قطعنامه به نفع ما اصلاح شد و پيروز از جنگ بيرون آمديم كه همه اينها در سايه اتحاد بود و تا زماني كه اين اتحاد در ايران وجود داشته باشد مشكلات را پشت سر خواهيم گذاشت. هاشمي افزود: اگر كشورهاي انقلاب‌كرده عربي بتوانند اكثريت قابل قبول مردم را متعهد كنند و در صحنه نگه دارند آسيب‌شان كم مي‌شود، اما اگر منحرف شوند بار ديگر خوي ديكتاتوري آنها را مي‌گيرد و در دوره‌‌اي شاهد خفقان خواهيم بود كه در نهايت آتشفشان خواهد شد. رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام ادامه داد: بايد بررسي كنيم كه در كشورهاي انقلاب‌كرده عربي چقدر ظرفيت وجود دارد و آيا مديريتي مثل امام و نيروهاي صالح متعهد را دارد و همچنين روحانيتي مثل شيعه كه حقيقتا پشتيبان انقلاب بودند. پس اگر اين كشورها چنين اتحادي داشته باشند انقلاب آنها شكست نمي‌خورد. هاشمي با بيان اينكه تجربه انقلاب براي كشورهاي انقلاب‌كرده منطقه بسيار مي‌تواند مفيد باشد، تصريح كرد: نوسانات از قبيل آنچه كه ما در انقلاب‌مان ديديم از موضوعات طبيعي در انقلاب‌هاست، اما آنجا كه مديريتي مثل امام وجود دارد، عبور خواهند كرد، اما در جايي مثل افغانستان بعد از 30 سال ناتو بايد بيايد تا مشكلات را حل كند و هنوز هم مشكلاتي وجود دارد. وي در ادامه به اتفاقات عراق اشاره كرد و گفت: در عراق مردم خيلي مبارزه كردند، اما در نهايت آمريكا صدام را زمين زد و به طور طبيعي دنبال منافع خود خواهد بود. البته مردم عراق وضع‌شان پيشرفت كرده است اما بايد خيلي هوشيار باشند. سبك حكومت‌هاي ديكتاتوري نتيجه نمي‌دهد وي در ادامه به انقلاب‌هاي دنيا از قبيل انقلاب فرانسه، شوروي، كشورهاي آفريقايي و غيره اشاره كرد و گفت: سبك حكومت‌هاي ديكتاتوري نتيجه نخواهد داد. هاشمي اظهار كرد: فكر مي‌كنم تجربه اتحاد نيروهاي انقلابي با مردم بهترين چيزي است كه تاريخ 30 ساله انقلاب ايران مي‌تواند نشان دهد. ما ساختار خودمان را خيلي خوب تنظيم كرديم و با توجه به وضعيت مذهبي مردم و هوشياري روحانيت عمل كرديم؛ چراكه چاره‌اي جز اتكا به روحانيت نبود و امروز هم مي‌تواند همان نقش را ايفا كند و ما بايد به گونه‌اي عمل كنيم كه در اين مسير قرار بگيريم و بدانيم كه تجربه‌مان هنوز تمام نشده است و توجه داشته باشيم اگر نقطه ضعفي وجود دارد، اصلاح كنيم. رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام افزود: با هر فراز و نشيبي بهار عربي يا بيداري اسلامي يا انقلاب مردمي به خير منطقه و جهان خواهد بود و دست استكبار را به اندازه زيادي مي‌بندد، البته ممكن است در مرحله‌اي نفوذ كنند اما اتحاد مردم آنها را عقب مي‌زند. پس بايد به اين حركت جديد عنوان مبارك را بدهيم چون پديده مبارك و خيري براي تاريخ بشريت به‌خصوص منطقه و مسلمانان است و جمهوري اسلامي بيش از آنچه الان حضور دارد، مي‌تواند حضور داشته باشد، اگر حركت‌ها با تدبير خوب انجام مي‌شد. البته هنوز هم فرصت باقي است و مي‌توانيم به طور معقول عمل كنيم؛ طوري كه كشورهاي منطقه ما را از خود بدانند و حاضر نباشند پشتيباني كشوري مثل جمهوري اسلامي را از دست بدهند كه جز خير خدا و اسلام و مردم را براي منطقه نمي‌خواهد و با جمهوري اسلامي همكاري و از تجربه ما استفاده كنند چون ما طمع و نيازي به آنها نداريم البته نياز به همكاري داريم اما نياز به امكانات آنها نداريم كه بخواهيم سوءاستفاده كنيم.
نظرات